Przypisy i odsyłacze w pracach dyplomowych

W pracach dyplomowych podaje się często objaśnienia i uwagi odnoszące się do po­szczególnych wyrazów, zwrotów lub fragmentów tekstu, a także dane dotyczące literatury źródłowej. Objaśnienia istotne dla poruszanego tematu i zamieszczane w tekście głównym pracy rozbijałyby prowadzone w nim wywody. Dlatego też wydziela się je z treści głównej, zamieszczając poza tekstem podstawowym, i nazywa przypisami lub odsyłaczami

Ze względu na charakter przypisów dzieli się je na:

• rzeczowe, tj. objaśniające i komentujące fragmenty tekstu głównego, np. zwroty, terminy naukowe itp.,
• słownikowe, tj. podające znaczenie terminów obcojęzycznych, staropolskich itp.,
• bibliograficzne, tj. zawierające opisy dokumentów, z których pochodzą infor­macje i cytaty zawarte w tekście głównym pracy (odsyłacze).

Ze względu na treść przypisy można podzielić na:

• źródłowe, które ograniczają się do wskazania, skąd pochodzi podana w treści głównej pracy informacja, pogląd lub cytat (odsyłacze),
• polemiczne, będące rozszerzonymi przypisami źródłowymi i stosowane wów­czas, gdy podejmujemy polemikę z poglądami przytoczonymi lub omówionymi w tekście głównym pracy,
• dygresyjne, które podają własne uwagi autora pracy dotyczące omawianego w niej zagadnienia,
• odsyłające, stosowane, gdy nawiązujemy do omówionych już zagadnień lub które zamierzamy dokładnie omówić w dalszej części pracy.

Przypisy w pracach dyplomowych należy umieszczać u dołu strony, do której tek­stu się odnoszą, i oddzielać od tekstu głównego linią ciągłą około 10 znaków. Przypisy łączy się z tekstem za pomocą odnośników (odsyłaczy) cyfrowych. Oznaczenia cyfrowe odnośników powinny być ciągłe w całej pracy.

W pracach dyplomowych przypisami najczęściej stosowanymi są przypisy bi­bliograficzne źródłowe (odsyłacze). Dlatego zostaną one omówione szerzej. Od­syłacze te mogą być redagowane w różny sposób, jednakże wszystkie one po­winny być w całej pracy podawane jednakowo.

W przypisach bibliograficznych powinny się znaleźć podstawowe elementy iden­tyfikacyjne cytowanego dokumentu, uzupełnione wskazaniem właściwej strony. Elementy opisu należy wymieniać w określonej kolejności, zależnej od opisywa­nego dokumentu.

Odsyłacze bibliograficzne do wydawnictw zwartych należy opracowywać na podstawie karty tytułowej, a w dalszej kolejności karty przedtytułowej, metryki, okładki. Opis bibliograficzny obejmuje: informację o autorze (indywidualnym, tj. inicjał imienia i nazwisko, lub korporatywnym), tytuł i dodatki do tytułu (należy je podawać wtedy, gdy są niezbędne do zrozumienia tytułu lub wyjaśnienia cha­rakteru publikacji), numer tomu, części lub wolumenu (w wypadku wydawnictwa wielotomowego), nazwę wydawcy (można stosować powszechnie przyjęte akro­nimy nazw wydawców, np. PWN, PWE, KiW), rok wydania, serię i jej nazwę, numer (jeżeli występuje) oraz numer strony.

W zależności od liczby autorów stosuje się w przypisach następujące sposoby opisu dokumentów:

• gdy dzieło napisane jest przez jednego , dwóch lub trzech autorów, układ przypi­su jest następujący: inicjał imienia autora, nazwisko, tytuł i podtytuł, numer tomu (jeśli występuje), miejsce wydania, nazwa wydawcy i rok wydania, np.:

113. Armstrong: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Kraków: Oficyna Ekonomiczna 2005 s. 113.
114. Ładoński, S. Urban: Proces tworzenia prac dyplomowych i magisterskich na studiach ekonomicz­nych. Poradnik. Warszawa-Wrocław: PWN 2004 s. 184.
115. J. Date: Introduction to Database System. Ed. 3. Vol. 2. Amsterdam: Elsevier 1981.

• gdy jest co najmniej czterech autorów dzieła, można podać nazwy wszystkich autorów z zachowaniem kolejności, w jakiej występują w opisywanym doku­mencie, lub tylko nazwę pierwszego z nich z dodatkiem skrótu „i in.”, np.:

47. Kozioł (i in.): Zarządzanie zasobami ludzkimi w firmie. Teoria i praktyka. Warszawa: PWE 2004 s. 47.
48. Jezierny (i in.): Niektóre problemy biura projektów jako użytkownika komputerów. Poznań: TNOiK 2003 s.33.

• gdy dzieło jest monografią (np. pracą habilitacyjną) opublikowaną w Pracach Naukowych, opis bibliograficzny jest następujący :

2004. Kowalski: Kategoria jakości w statystycznej analizie porównawczej. Wrocław: AE 2004. Prace Naukowe AE we Wrocławiu nr 284. Seria: Monografie i opracowania nr 23 s. 341.

• gdy dzieło jest pracą zbiorową (zbiorem prac kilku autorów), pierwszym ele­mentem jest tytuł dzieła, a następnie inicjał imienia i nazwisko redaktora całości zbioru, np.:

Controlling funkcyjny w przedsiębiorstwie. Red. M.. Sierpińska. Kraków: Oficyna Ekonomiczna 2004 s. 401. Zarządzanie zasobami ludzkimi. Tworzenie kapitału ludzkiego organizacji. Materiały do ćwiczeń. Red. H. Król, A. Ludwiczyński Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2006 s.31.

Opis bibliograficzny artykułów zamieszczonych w wydawnictwach zwartych i ciągłych powinien być zaczerpnięty z nagłówka artykułu oraz z informacji poda­nych bezpośrednio po tekście artykułu. Do podstawowych elementów opisu nale­żą: inicjał imienia i nazwisko autora artykułu, tytuł, opis wydawnictwa (np. tytuł czasopisma, rok wydania, numer tomu, numer zeszytu) oraz numery stron (pierwszej i ostatniej). W zależności od rodzaju wydawnictwa opis rozdzia­łów/artykułów jest następujący:

• gdy opracowanie/rozdział zamieszczony jest w wydawnictwie zwartym będą­cym pracą zbiorową:

St. Borkowska: Motywacja i motywowanie. (w): Zarzadzanie zasobami ludzkimi. Tworzenie kapitału ludz­kiego organizacji. Red H. Król, A. Ludwiczyński. Warszawa: PWN 2006 s. 317-353.

2. Bagiński: Ochrona gruntów podmokłych. (w): Gospodarka rolna. Wyd 2. T. 1. Red. A. Kozak. Wro­cław: PWN 2002. Seria: Miasto i Wieś nr 24 s. 123-151.
3. Kowalski: Uwagi o polskiej reformie gospodarczej. (w): Materiały na konferencję naukową „Model a praktyka reformy gospodarczej”, Nałęczów, 1-4.09.2004 r. T. 2. Lublin: PTE 2004 s. 24-32.

• gdy artykuł zamieszczony jest w Pracach Naukowych, np:

2006. Kosowski: Stosowanie zamienników białek mięsa. (w): Technologia. Wrocław: AE 2006. Prace Na­ukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu nr 305 s. 24-48.

• gdy artykuł zamieszczony jest w czasopiśmie, np.:

24. Wojak: Zysk jako źródło finansowania rozwoju. „Finanse” 2006 nr 11 s. 10-24.
25. Janiak (i in.): Aktywność katalizatorów o zróżnicowanej strukturze w hydroodsiarczaniu frakcji olejowej. „Przem. Chem.” 2006 T. 67 nr 7 s. 343-345.

Opis prac niepublikowanych powinien być zaczerpnięty ze strony tytułowej lub nagłówka opisywanej pracy i zawierać następujące elementy: pierwsza litera imienia, nazwisko autora, tytuł (ewentualnie dodatki do tytułu), określenie ro­dzaju pracy (np. praca doktorska), nazwę instytucji, w której wykonano pracę, i jej siedzibę, rok opracowania oraz informację o technice wykonania (maszyno­pis, rękopis), np.:

41. Kwiatkowski: Badania nad zmianą barwy zagęszczonego soku owocowego pod wpływem różnych kon­centracji i warunków przechowywania. Warszawa: 2006 Instytut Przemysłu Fermentacyjnego w Warszawie (maszynopis pracy doktorskiej) s. 41.

Jeżeli konieczne jest odesłanie w przypisie do dokumentu, który już wcześniej wymieniono, w odsyłaczach stosuje się następujące zasady: – gdy w pracy cytuje się tylko jedno dzieło danego autora, wtedy wymienia się: inicjał imienia i nazwisko autora, a zamiast tytułu podaje się w przypisie skrót: wyd. cyt., (lub op. cit. jw.), a także numer strony, np.:

24. Sikorski: wyd. cyt. s. 24.
25. Caputa: op. cit. s. 110.
26. Krzysztofiak: jw. s. 12-14.

• gdy w pracy powołuje się na kilka dzieł jednego autora, wtedy za pierwszym razem podaje się pełny opis bibliograficzny, następnie zaś tylko inicjał imienia i nazwisko autora oraz początek tytułu i numer strony, np.:

44. Jankowski: Ekonomika… s. 44.
45. Zubrzycki: Problemy… s. 21-23.

• jeżeli następujące po sobie przypisy dotyczą tej samej pracy, to zamiast pełnego opisu stosuje się oznaczenie: op. cit. lub tamże, lub ibid., po którym następują numery stron, np.:

Op. cit. s. 33-36.

Tamże s. 131.

Ibid. s. 10.

• jeżeli następujące po sobie przypisy dotyczą nie tylko tego samego dzieła, lecz również tego samego fragmentu, stosuje się oznaczenie: tamże lub loc. cit., bez po­dawania strony, np.:

Loc. cit. Tamże.

• w przypadku opisania własnymi słowami fragmentu określonego dzieła należy w odsyłaczu wyraźnie to zaznaczyć, np.:

Por.: T. Kowalski: Planowanie zasobów ludzkich. Warszawa: PWE 2003 s. 56-60.