Cel pisania pracy dyplomowej jest zazwyczaj dwojaki:
- Edukacyjny: praca dyplomowa jest elementem procesu kształcenia i służy do weryfikacji wiedzy i umiejętności studenta w danym zakresie. Pozwala też na głębsze zrozumienie i zintegrowanie zdobytej wiedzy.
- Naukowy: praca dyplomowa może być również przedsięwzięciem naukowym, które pozwala na przeprowadzenie własnych badań i analiz oraz wprowadzenie własnego wkładu do danej dziedziny wiedzy.
Ogólnie rzecz biorąc, celem pisania pracy dyplomowej jest uzyskanie dyplomu ukończenia studiów, ale także rozwijanie umiejętności naukowych, analitycznych i wnioskowania, co przydaje się w późniejszej karierze zawodowej.
Cel pracy powinien być ściśle związany z problemem badawczym. Pod pojęciem celu należy rozumieć nie tyle rozwiązanie problemu (co jest oczywiste), ale także pożądane wyniki badań i analiz. Odpowiada to zasadniczo ogólnie przyjętym podstawowym założeniom każdej dziedziny nauki. Zasadniczo istnieją cztery cele i funkcje poznania naukowego.
Pierwsza to funkcja opisowa (opisowa).
Funkcja opisowa pisania pracy się z poszukiwaniem odpowiedzi na pytania: czym była rzeczywistość, a czym jest teraz. Stworzenie rzetelnego opisu rzeczywistości jest warunkiem wstępnym diagnozy i sformułowania konkretnych zaleceń. Szczególną zaletą opisowych wysiłków intelektualnych jest uporządkowanie wiedzy naukowej na zadany temat, co oznacza, że dana praca może mieć dużą wartość dydaktyczną.
Kolejna funkcja pisania pracy – funkcja wyjaśniająca (wyjaśniająca, diagnostyczna), związana jest z odpowiedzią na pytania: dlaczego, dlaczego, dlaczego dane zjawisko (proces) w ogóle istniało lub dlaczego ma takie a nie inne właściwości? Jednocześnie wskazuje się związki przyczynowo-skutkowe, wyjaśnia się właściwości zjawisk w skali danej całości, wskazuje się, czy iw jaki sposób dane właściwości przyczyniają się do funkcjonowania danej całości.
Trzecia funkcja pisania pracy – funkcja predykcja (prognostyczna) – związana jest z następującymi pytaniami: jak będzie wyglądać dana rzeczywistość w dającej się przewidzieć przyszłości lub kiedy nastąpią określone zjawiska? Jest to cel o szczególnym znaczeniu naukowym, którego skuteczna realizacja pozwala na podjęcie odpowiednich działań.
Ostatnia funkcja jest do pewnego stopnia sumą poprzednich, ale jest zorientowana nie tyle na wiedzę, ile na praktykę. Jest to funkcja instrumentalna (pragmatyczna) polegająca na odpowiadaniu na pytania: jakie konkretnie działania (decyzje) należy podjąć, aby osiągnąć zamierzony efekt? Co należy zrobić, aby przewidywania rzeczywistości projektowanej się spełniły (lub nie)? Jeśli ogólny nacisk na konkretne cele pracy spoczywa na funkcji instrumentalnej, chodzi również o wdrożenie w praktykę wyników uzyskanych w trakcie badań.
Jednak liczba celów realizowanych w pracach analiz naukowych nie powinna być zbyt duża. Zakłada się, że jeden lub dwa główne cele i towarzyszące im działania są wystarczające.