Problem badawczy, pytanie badawcze oraz cel badawczy są fundamentalnymi elementami każdej pracy naukowej, w tym pracy magisterskiej. Każdy z nich pełni specyficzną funkcję i wspólnie tworzą podstawę dla całego procesu badawczego. Zrozumienie tych pojęć i umiejętne ich zdefiniowanie to klucz do właściwego przygotowania i przeprowadzenia badań. Poniżej znajdują się szczegółowe opisy tych trzech elementów, które pomogą magistrantom lepiej zrozumieć ich rolę i zastosowanie w pracy badawczej.
Problem badawczy to centralne zagadnienie, wokół którego koncentruje się cała praca badawcza. Jest to pytanie lub kwestia, która wymaga odpowiedzi, wyjaśnienia lub rozwiązania. Problem badawczy wynika zazwyczaj z luk w dotychczasowej wiedzy, nierozstrzygniętych sporów teoretycznych lub nowych obserwacji, które wymagają analizy. Określenie problemu badawczego to pierwszy krok w procesie badawczym, ponieważ od jego precyzyjnego sformułowania zależy dalszy przebieg pracy. Problem badawczy powinien być jasno i konkretnie zdefiniowany, aby nie pozostawiać wątpliwości co do tego, na jakie zagadnienia badacz będzie próbował znaleźć odpowiedzi.
Na przykład, w pracy dotyczącej wpływu nowych technologii na edukację, problem badawczy może brzmieć: „Jakie są skutki wprowadzenia narzędzi cyfrowych w proces nauczania w szkołach średnich?”. Problem badawczy nie powinien być zbyt szeroki ani zbyt ogólnikowy – im bardziej precyzyjnie sformułowany, tym łatwiej będzie określić metody badawcze i przeprowadzić analizę. Dobrze zdefiniowany problem badawczy jest podstawą dla sformułowania pytań badawczych i celów badawczych.
Pytanie badawcze stanowi rozwinięcie problemu badawczego i służy jako konkretny punkt odniesienia dla przeprowadzanych badań. Jest to bezpośrednie pytanie, na które badacz stara się odpowiedzieć w swojej pracy. Pytania badawcze precyzują, jakie aspekty problemu badawczego będą analizowane, i pomagają w wyznaczeniu kierunku, w jakim należy prowadzić badania. Pytania badawcze mogą mieć charakter otwarty, jeśli badania są eksploracyjne, lub bardziej zamknięty, jeśli badacz dąży do weryfikacji hipotez. Istnieje wiele rodzajów pytań badawczych – mogą dotyczyć przyczyn, skutków, zależności między zmiennymi, procesów czy wyników.
Przykład pytania badawczego wynikającego z powyższego problemu badawczego mógłby brzmieć: „W jaki sposób wprowadzenie tabletów jako narzędzia edukacyjnego wpływa na wyniki uczniów w nauce matematyki?”. Dobrze skonstruowane pytanie badawcze prowadzi do konkretnych badań i wskazuje, jakie dane należy zebrać, aby udzielić na nie odpowiedzi. Warto podkreślić, że w pracy naukowej często formułuje się więcej niż jedno pytanie badawcze, aby uwzględnić różne aspekty analizowanego problemu.
Cel badawczy to zamierzony wynik badań, czyli to, co badacz chce osiągnąć, prowadząc swoje badania. Cel badawczy jest bezpośrednio związany z problemem badawczym i pytaniami badawczymi, ponieważ stanowi ich rozwinięcie. Zazwyczaj cel badawczy można podzielić na główny i szczegółowe cele badawcze. Cel główny odnosi się do rozwiązania lub wyjaśnienia głównego problemu badawczego, natomiast cele szczegółowe odnoszą się do poszczególnych aspektów problemu i pytań badawczych. Formułowanie celów badawczych pomaga uporządkować i zorganizować proces badawczy, wskazując, jakie kroki należy podjąć, aby osiągnąć zamierzony rezultat.
Na przykład, cel badawczy wynikający z wcześniej sformułowanego problemu i pytania badawczego może brzmieć: „Celem badania jest określenie wpływu korzystania z tabletów na wyniki uczniów w nauce matematyki w szkołach średnich”. Cele szczegółowe mogą obejmować analizę takich kwestii jak: „Zbadanie różnic w wynikach uczniów korzystających z tabletów i tych, którzy korzystają z tradycyjnych podręczników” lub „Określenie poziomu zaangażowania uczniów podczas korzystania z narzędzi cyfrowych w trakcie lekcji matematyki”.
W dobrze napisanej pracy magisterskiej problem badawczy, pytania badawcze i cele badawcze muszą być ściśle powiązane i ze sobą spójne. Problem badawczy definiuje zagadnienie, które jest przedmiotem analizy, pytania badawcze precyzują, na co dokładnie badacz będzie starał się odpowiedzieć, a cele badawcze wskazują, co badacz chce osiągnąć poprzez swoje badania. Precyzyjne określenie tych elementów stanowi fundament dla całego procesu badawczego, ułatwia wybór metod badawczych oraz strukturyzuje całą pracę.